سی‌تی آنژیوگرافی چیست؟

سی‌تی آنژیوگرافی عروق کرونر روشی نوین برای بررسی سلامت قلب

مقدمه:

بیمارستان قلب و عروق شهید رجایی تهران  با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تکنولوژی تصویربرداری دنیا، مجهز به دستگاه سی‌تی آنژیوگرافی 384 اسلایس Siemens SOMATOM Force از شرکت زیمنس آلمان می‌باشد.

این سیستم فوق‌مدرن با قدرت تصویربرداری 384 اسلایس، امکان تهیه تصاویری با کیفیت بسیار بالا، در کوتاه‌ترین زمان و با حداقل دوز اشعه و ماده حاجب را فراهم می‌سازد.

۱. سی‌تی آنژیوگرافی چیست؟

سی‌تی آنژیوگرافی (CTA) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که با استفاده از دستگاه سی‌تی‌اسکن و تزریق ماده حاجب، تصاویر دقیقی از عروق قلب (کرونر) قلب تهیه می‌کند.

 این روش به پزشکان کمک می‌کند تا تنگی یا انسداد عروق قلب را بدون نیاز به جراحی یا آنژیوگرافی تهاجمی تشخیص دهند.

۲. چه افرادی به این روش تصویربرداری نیاز دارند؟

CTA معمولاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که:

            •           درد قفسه سینه دارند و احتمال بروز بیماری قلبی در آن ها طبق ارزیابی متخصص قلب، متوسط است. این احتمال بر اساس شرح حال و چگونگی درد قفسه سینه و وجود  ریسک فاتورهایی مثل دیابت، فشار خون ، چربی خون بالا ،سابقه کشیدن سیگار، سابقه خانوادگی بیماری عروق کرونر، ارزیابی میشود.

                        •           نتیجه تست‌های قبلی (مانند تست ورزش یا اسکن قلب) مشکوک است.

            •           پزشک برای ارزیابی دقیق عروق قبل از جراحی نیاز دارد.

            •           در بیمارانی که قبلا تحت عمل بای پس کرونر یا استنت قرار گرفته اند و بر اساس تشخیص متخصص قلب نیاز به ارزیابی مجدد عروقی دارند.

۳. مزایای سی‌تی آنژیوگرافی نسبت به روش‌های قدیمی

            •           غیرتهاجمی: نیازی به وارد کردن کاتتر در عروق نیست.

            •           یک روش سریع و آسان می باشد ودر سی تس های مدرن با اسلایس بالا که در این بیمارستان موجود است میزان مواجهه با اشعه x در حین کار بسیار کم است.

            •           تصاویر بسیار دقیق: امکان مشاهده پلاک‌های چربی، رسوبات کلسیم و انسداد عروق.

            •           ریسک کمتر: عوارض و خطرات بسیار کمتر از آنژیوگرافی تهاجمی

           •            انجام سی تی آنژیوگرافی منعی در افرادی که باتری قلبی دارند ، ندارد.

           •            بعد از انجام سی تی آنژیو هیچ اشعه ایی در بدن شما باقی نمی ماند.

4.خطرات و عوارض احتمالی

            •           حساسیت به ماده حاجب (نادر)

            •           کاهش موقت عملکرد کلیه (در بیماران با مشکلات کلیوی باید احتیاط شود و حتما قبل انجام آزمایش کراتینین بررسی شود)

            •           دریافت اشعه x  (کمتر از آنژیوگرافی تهاجمی)

5. مراحل آماده‌سازی بیمار برای CT آنژیوگرافی عروق کرونر (Coronary CTA)

1. ارزیابی اولیه بیمار

            •           بررسی شرح حال و سوابق بیماری قلبی، کلیوی، آلرژی به ماده حاجب

            •           بررسی عملکرد کلیه ( Creatinine/eGFR)

            •           بررسی ریتم قلبی ( ECG)

            •           اطمینان از عدم بارداری در خانم‌ها

2. آموزش و آماده‌سازی قبل از اسکن

            •           آموزش نحوه حبس نفس به بیمار

            •           پرهیز ازمصرف کافئین، نیکوتین و محرک‌ها حداقل 12 ساعت قبل

            •           ناشتا بودن 4–6 ساعت قبل از اسکن

            •           حذف اجسام فلزی (کمربند، زیورآلات،…)

             •          در بیماران خانم در صورتی که احتمال بارداری وجود دارد، حتما با پزشک خود درمیان بگذارند. در صورتی که شما به کودک خود شیر می دهید، توصیه می شود شیر خود را دوشیده و طی 24 ساعت بعد از انجام تست، از شیردهی خوداری کنید تا ماده حاجب کلا از بدن شما خارج شود. هر چند بر اساس توصیه کالج رادیولوژی آمریکا، میزان ماده حاجب در شیر مادر بسیار کم است، ولیکن برای احتیاط بهتر است طی 24 ساعت از شیردهی خوداری نمایید.

3. کنترل ریتم و کاهش ضربان قلب با داروهای بیتابلوکر خوراکی و گاها تزریقی قبل از سی تی برای تصویر برداری بهتر در ضربان قلب زیر ۶۰ در هنگام انجام سی تی

4.  گرفتن ورید جهت تزریق ماده حاجب

 5. گشاد کردن عروق کرونری ( Vasodilation) با اسپری نیتروگلیسیرین زیر زبانی روی تخت سی تی آنژیو

6. مانیتورینگ بیمار

            •           اتصال ECG Leads برای Gating

            •           مانیتورینگ ضربان قلب وفشار خون قبل و حین اسکن

6. دارو های مورد استفاده در حین سی تی آنژیووگرافی:

1. داروهای کاهش ضربان قلب (برای بهبود کیفیت تصویر)

            •           بتابلوکرها (مثل متوپرولول، آتنولول، بیزوپرولول)

            •           هدف: کاهش ضربان قلب به محدوده حدود 60 ضربه در دقیقه → کاهش آرتیفکت حرکتی قلب.

            •           عوارض/مشکلات احتمالی: افت فشار خون، برادی‌کاردی، برونکواسپاسم (به‌ویژه در آسم)، سرگیجه، خستگی.

            •           موارد منع مصرف نسبی: آسم فعال، برادی‌کاردی شدید، بلوک قلبی درجه 2 یا 3، نارسایی قلبی حاد.

2. داروهای گشادکننده عروق کرونر

            •           نیتروگلیسیرین زیرزبانی (0.4–0.8 mg)

            •           هدف: گشاد کردن عروق کرونر برای وضوح بهتر لومن.

            •           عوارض/مشکلات احتمالی: سردرد، افت فشار خون، سرگیجه، تاکی‌کاردی رفلکسی.

            •           موارد منع مصرف نسبی: فشار خون خیلی پایین، مصرف اخیر داروهای مهارکننده PDE5 (مثل سیلدنافیل)، شوک کاردیوژنیک، تنگی شدید آئورت.

3. ماده حاجب یددار (Intravascular Iodinated Contrast Media)

            •           هدف: افزایش کنتراست بین خون و دیواره عروق.

            •           عوارض/مشکلات احتمالی:

            •           واکنش آلرژیک (خفیف تا شدید – کهیر، تنگی نفس، آنافیلاکسی).

            •           نفروپاتی ناشی از ماده حاجب (Contrast-Induced Nephropathy)، خصوصاً در بیماران با بیماری کلیوی (نارسایی شدید کلیه).

            •           حس گرمی یا گرگرفتگی، تهوع، استفراغ.

            •           موارد منع مصرف نسبی: GFR پایین، سابقه حساسیت به ید یا ماده حاجب.

4. سایر موارد (در شرایط خاص)

            •           داروهای ضد اضطراب (مثل میدازولام) → برای بیمارانی که اضطراب زیاد یا تنگی نفس دارند.

            •           اکسیژن در بیماران دچار هیپوکسمی.

6.عوامل یا شرایطی که می‌تواند باعث لغو ( Cancel)  یا به تعویق انداختن CT آنژیوگرافی کرونر شود، شامل موارد زیر است:

1. ضربان قلب و ریتم کنترل‌نشده

            •           ضربان قلب بالا (HR > 100 bpm) علی‌رغم مصرف بتابلوکر

            •           آریتمی‌های شدید (AF، PVC های متعدد) که باعث آرتیفکت می‌شوند

2. ناتوانی بیمار در همکاری

            •           عدم توانایی در حبس نفس (Breath-hold) حداقل 8–10 ثانیه

            •           اضطراب شدید یا عدم همکاری

3. آلرژی شدید به ماده حاجب یددار

            •           سابقه آنافیلاکسی یا واکنش شدید نسبت به ماده حاجب

(در صورت نبود امکان پیش‌داروییpremedication  مناسب یا آلترناتیو)

4. نارسایی کلیوی شدید

            •           eGFR < 30 ml/min یا Creatinine بالا که خطر نفروپاتی دارد

5. وجود رسوب زیاد کلسیم در عروق کرونر پس از گرفتن سکانس اولیه calcium score

. سی‌تی آنژیو قلب چطور انجام می‌شود؟

            1.         آماده شدن روی تخت:

روی تخت دراز می‌کشید و دست‌هایتان را بالای سرتان قرار می‌دهید تا تصویر با کیفیت‌تری گرفته شود.

            2.         شروع اسکن:

تخت وارد دستگاه می‌شود (مثل یک تونل کوچک) و تصویربرداری آغاز می‌شود.

در طول اسکن از شما خواسته می‌شود برای چند ثانیه نفس خود را حبس کنید، چون حتی یک حرکت کوچک یا نفس کشیدن تصویر را خراب می‌کند.

            3.         بررسی کلسیم (Calcium Scoring):

قبل از تزریق ماده حاجب، از قلب شما چند تصویر گرفته می‌شود تا میزان رسوب کلسیم در رگ‌های قلب بررسی شود. هرچه کلسیم بیشتر باشد، احتمال گرفتگی عروق بیشتر است.

            4.         تزریق ماده حاجب:

برای دیدن بهتر عروق، ماده‌ای به نام “ماده حاجب” از طریق رگ تزریق می‌شود. این کار در چند مرحله انجام می‌شود:

            •           ابتدا ماده حاجب تزریق می‌شود.

            •           بعد مخلوطی از ماده حاجب و سرم برای پخش یکنواخت تزریق می‌شود.

            •           در آخر سرم برای شست‌وشوی رگ‌ها تزریق می‌شود.

            5.         کنترل تصویرگیری:

دستگاه طوری تنظیم می‌شود که تصویر در بهترین زمان از ضربان قلب شما گرفته شود تا رگ‌ها واضح دیده شوند.

            6.          بازسازی و نمایش تصاویر:

بعد از تصویربرداری، با کمک نرم‌افزار، تصاویر دوباره پردازش می‌شوند تا پزشک بتواند از زاویه‌های مختلف قلب و عروق شما را ببیند، مثل:

            •           CMPR: نمایش مسیر کامل رگ‌ها به‌صورت سه‌بعدی.

            •           MIP: برای دیدن جزئیات رسوبات و پلاک‌ها.

            •           VR: نمایش سه‌بعدی قلب و عروق.

 

 

با تشکر

سجاد سماط

کارشناس تصویربرداری

دکتر پیروز پیروزی

رادیولوژیست فلوشیپ تصویربرداری قلب